Kalabalık bir kafede bir arkadaşınızla konuştuğunuzu hayal edin. Onun sesine ve sohbete odaklanmak istiyorsunuz ancak etrafınız gürültüyle çevrili. Yakınlardaki bir buzdolabının uğultusu, baristanın kahve makinesiyle yaptığı gürültü, yakınlardaki birinin dizüstü bilgisayarında vızır vızır çalışması ve herkesin sohbet etmesi.
Koklear implant kullanırken dahi, etrafınızda tüm bu seslerin varlığında sohbete odaklanmak oldukça çaba ister.
Fakat araştırmalara göre, gürültülü ortamlarda dinlemenize yardımcı olacak bir yöntem var: müzik eğitimi.
İşitme kaybı yaşayan insanlara yönelik işitme eğitimi alanında bir araştırmacı olan Dr Chi Yhun Lo PhD*, ‘Müzik eğitimi işitme sistemini geliştirerek, bu gürültülü ve karmaşık ortamlarda dinlemeyi kolaylaştırabilir’ diyor.
Örneğin, kanıtlar, tipik işitme kabiliyetine sahip ve profesyonel eğitim almış müzisyenlerin, özellikle gürültülü ortamlarda mükemmel dinleyiciler olduklarını gösteriyor.1
Diğer bir araştırma ise, koklear implant veya işitme cihazı kullanan çocuklar için 12 haftalık bir müzik programının, onların iki temel alanda gelişmelerine yardımcı olduğunu ortaya koymuş: gürültüde konuşma ve tını algısı.2
‘Tını, sesin dokusunu tarif eden bir müzik terimidir. Keman sesinin flüt sesinden farklı gelmesinin veya seslerimizin eşsiz olmasının nedenidir’ diyor Dr Lo. Tını algılarında gelişme görülen çocukların gürültüde konuşma puanları da daha yüksek olma eğiliminde.’ 2
Şimdi yine kafede olduğumuzu hayal edelim. Daha iyi bir tını algısı nasıl yardımcı olurdu?
‘Tüm sesleri tanımlamanıza ve birbirinden ayırt etmenize yardımcı olarak size destek olur. Böylece, sadece gürültüden ibaret olan seslerin aksine işitmek istediklerinize odaklanabilirsiniz’ diyor Dr Lo.
Müziğin bir çeşit beyin alıştırması olduğunu söylüyor. ‘Çoğu kişi genellikle müziğin kulaklarınıza yönelik bir sanat biçimi olduğunu düşünse de, müzik aslında beyne yönelik çok algılı bir deneyimdir.’
Peki koklear implant kullanan insanlar dinlemelerine yardımcı olacak şekilde nasıl müzikten faydalanabilir?
Dr Lo, muhtemelen şarkı söylemenin konuşma algısı yönünden harika bir seçim olduğunu söylüyor.3,4
Ayrıca çeşitlilik de önemli. ‘Müzik karmaşık ve çok katmanlı olduğundan, ses perdesini, ritmi, tınıyı, yani her şeyi hedefleyin ve sosyal katılım unsurunu da ekleyin. Burada hedef, mümkün olduğunca çok sayıda beyin bölgesini ve ağını kullanmak ve etkin hale getirmek.’
Nota okuma ile çalmayı, şarkı söyleme ile dans etmeyi bir araya getirebilir, şarkı sözleri yazıya dökülmüş olan müzik kliplerini izleyebilir veya bir koro ya da grup aracılığıyla başkalarıyla bağlantı kurabilirsiniz.
‘Bence etkili eğitim her zaman daha az katmanlı ve daha kolay ulaşılır bir yerden başlar ve buradan kademeli olarak ilerlersiniz’ diyor Dr Lo.
‘Piyano çalmayı ele alalım. Nota kağıdının önünde oturursunuz ve gözlerinizin çalmanızı söylediği melodiye göre parmaklarınızı koordine edersiniz. Her nota bir ses hissini tetikler ve kulaklarınızla beyniniz, “bu nota doğru” veya “hayır, bu kulağa pek iyi gelmedi” gibi geri bildirimler sağlar.’
‘Daha sonra bir üst seviyeye geçin ve o nota kağıdını ortadan kaldırın. Şimdi bildiğiniz bir şarkının anısına ihtiyacınız var ya da yaratıcı olup yeni bir şarkı besteleyebilirsiniz. Birkaç müzisyen arkadaşınızı getirin; böylece ortak koordinasyon ve işbirliği gerektiren bir sosyal deneyim paylaşmış olursunuz.’
Dr Lo, her yeni beceri gibi müzik eğitiminin de zaman ve sabır gerektirdiğini söylüyor. ‘Ne kadar emek verirseniz muhtemelen o kadar karşılığını alırsınız. Fakat doğru melodi ve doğru notayı çalma konusunda strese girmeyin. Bunun yerine eğlenmeye odaklanın!’
*Dr Chi Yhun Lo, Cochlear Limited’dan ödeme alan bir danışmandır.
Referanslar
- Coffey EBJ, Mogilever NB, Zatorre RJ. Speech-in-noise perception in musicians: a review. Hear Res. 2017 Sept; 352:49–69.
- Lo CY, Looi V, Thompson WF, et al. Music training for children with sensorineural hearing loss improves speech-in-noise perception. J Speech Lang Hear Res. 2020;63:1990–2015.
- Nie Y, Galvin JJ, Morikawa M, et al. Music and Speech Perception in Children Using Sung Speech. Trends Hear. 2018; 22: 1–16
- Torppa R, Faulkner A, Kujala T, et al. Developmental links between speech perception in noise, singing, and cortical processing of music in children with cochlear implants. Music Perception. 2018; 36: 156-174.
