Alle ouders willen dat hun kind bij diens klasgenoten hoort, vrienden maakt en uitgenodigd wordt op verjaardagsfeestjes. Toch lopen veel kinderen met gehoorverlies achter in de ontwikkeling van de essentiële sociale vaardigheden die ze op school en ook daarna nodig hebben.
“We vertrekken vanuit de gedachte dat kinderen met gehoorverlies gewend zijn om één-op-één te werken in hun auditieve verbale situatie. Ze kunnen goed communiceren met volwassenen, maar zijn er niet aan gewend samen te werken met goed-horende kinderen en met hen problemen op te lossen,” zegt Anne Fulcher PhD, een Australische luister- en gesproken-taal-expert.
“Vanwege hun gehoorverlies groeien ze op in een ‘hoorbubbel’, waarin ze in lawaaierige situaties, of vanaf een afstand, niet eenvoudig kunnen deelnemen aan een gesprek met vrienden en familie,” zegt ze.
Dr. Fulcher put uit meer dan 40 jaar ervaring en werkt samen met The Shepherd Centre, een Australische non-profitorganisatie die kinderen met gehoorverlies en hun families ondersteunt.
“Hoewel hun kinderen vaak verbazingwekkend goede taalvaardigheden hebben, geven sommige ouders aan dat ze niet tevreden waren over de sociale groepen van hun kind of dat ze niet uitgenodigd werden voor feestjes. We hebben deze feedback gecombineerd met bewijzen uit onderzoek van The Shepherd Centre, waaruit bleek dat kinderen met gehoorverlies vaak achterlopen op horende leeftijdsgenoten wat betreft sociale vaardigheden.”
Hoe komt dat?
Volgens Dr. Fulcher brengen kinderen met gehoorverlies vaak veel één-op-één tijd door met volwassenen in hoortherapie, of met andere kinderen met gehoorverlies. Daardoor kunnen ze kansen missen om te socialiseren met grotere groepen mensen.
Daarnaast gebruiken ouders vaak overdreven simplistisch taalgebruik wanneer ze met hun kind spreken. Ze focussen op enkele, eenvoudige woorden, in plaats van het kind bloot te stellen aan rijk taalgebruik. Ze neigen er soms naar erg beschermend te zijn door hun kind af te schermen van groepen met normaal-horende kinderen of door namens hun kind te antwoorden.
Het resultaat is dat kinderen een ander aspect van luisteren en spreken mislopen – wat Dr. Fulcher omschrijft als een ‘verborgen taal’. Dat kan leiden tot vertragingen in de ontwikkeling van sociale vaardigheden.
Omdat deze kinderen onvoldoende worden blootgesteld aan dagelijkse sociale situaties met hun horende vrienden, kunnen ze signalen die anderen leren door lichaamstaal, spreektoon en samenspel, over het hoofd zien.
“Zoals auditieve/verbale therapie belangrijk is om hen te helpen hun luister- en spreekvaardigheden te ontwikkelen, moeten sociale vaardigheden ook aangeleerd worden,” zegt Dr. Fulcher.
Strategieën waarmee u kunt starten
Hier volgen enkele suggesties van Dr. Fulcher waarmee u uw kind kunt helpen meer sociaal succes te boeken.
1. Breid de sociale kring van uw kind uit
Beperk uw kind niet tot activiteiten met andere kinderen met gehoorverlies. Het is belangrijk dat u ze helpt activiteiten met anderen te vinden of te plannen, vooral met horende kinderen, zodat er interactie ontstaat en ze van elkaar kunnen leren.
Geef uw kind de kans om te leren communiceren met mensen van alle leeftijden en in verschillende contexten. Zo leren ze lichaamstaal lezen en ontwikkelen ze probleemoplossend vermogen.
“Ze moeten niet alleen blootgesteld worden aan prettige, stille leeromgevingen, maar ook aan hun leeftijdsgenoten. Zo leren ze succesvol te integreren,” zegt Dr. Fulcher. “Het is een enorm voordeel.”
“Eén helpende strategie is hen te plaatsen in situaties waarin ze samenwerken met kleine groepen horende kinderen die samen problemen moeten oplossen, bijvoorbeeld met tactische bordspellen.”
2. Praat over gesprekken en sociale interactie
“Hoe goed ze ook luisteren en hoe fantastisch ze ook zijn, kinderen met gehoorverlies hebben het altijd wat moeilijker, vooral in lawaaierige sociale groepen,” legt Dr. Fulcher uit. “Leer ze op welke dingen ze kunnen letten, zoals wanneer ze iemand mogen onderbreken of hoe ze de beurt kunnen nemen en geven.”
Bespreek de manier waarop lichaamstaal en spreektoon aangeven hoe we ons voelen. Dit helpt kinderen te begrijpen dat de manier waarop we luisteren en onszelf uitdrukken meerdere facetten bevat. Hen aanleren hoe ze hun beurt nemen en geven en met hen rollenspellen spelen bereidt hen ook voor op groepsituaties met kinderen.
Help uw kind verborgen taal te begrijpen door emoties en lichaamstaal te benoemen. Bijvoorbeeld: ‘Kijk naar Sofie. Ze ziet er verdrietig uit. Waarom zou ze verdrietig zijn?’
Gebruik rollenspellen op dezelfde manier en grijp kansen om aan uw kind te vragen gezichtsuitdrukkingen te interpreteren en te kopiëren, zodat ze lichaamstaal en expressies kunnen herkennen. Volgens Dr. Fulcher zijn hier hulpmiddelen voor, zoals commerciële bordspellen en apps.
3. Behandel een kind met gehoorverlies niet anders dan anderen
Vermijd simplistisch taalgebruik of het spreken in losse woorden. “In plaats daarvan moet u zoveel mogelijk tegen hen praten, net zoals u tegen een horend kind praat. Dompel ze onder in een liefdevolle, rijke taal,” zegt Dr. Fulcher.
Praat gedurende de hele dag met uw kind over wat er gebeurt, hoe u beslissingen neemt en keuzes maakt.
4. Het is nooit te vroeg of te laat om te beginnen
De sociale vaardigheden van kinderen worden ontwikkeld wanneer ze zeer jong zijn. Het is daarom nooit te vroeg om te beginnen. Eenvoudige dagelijkse activiteiten, zoals samen zingen, de beurt nemen en geven, en de handelingen en geluiden van het kind imiteren, vormen samen de basis om op elkaar af te stemmen en een ‘gesprek’ te voeren. Als uw kind ouder is en u merkt dat het bepaalde sociale signalen niet oppikt, is het nooit te laat om die aan hen te leren. Als de tijd rijp is, geef dan opbouwende tips en gericht advies, nadat u een situatie heeft zien plaatsvinden die uw kind anders had kunnen aanpakken. Verklaar de verborgen taal die uw kind mogelijk gemist heeft of leg uit wat een betere manier van handelen is. We blijven leren over zelfbewustzijn. Het is belangrijk om opbouwend en ondersteunend te zijn.
